آسیب به ریه ها
این آسیب می تواند شامل التهاب باشد، که در نتیجه میزان اکسیژنی را که می‌توانید جذب کنید، کاهش می‌دهد، و/یا ممکن است بافت اسکار باشد(جای زخم)، که میزان هوایی را که می‌توانید تنفس کنید، کاهش می‌دهد. هر دوی این موارد منجر به علائم ناراحت کننده از جمله تنگی نفس و خستگی می شود. هدف درمان آسیب ریه در درجه اول تسکین علائم است.
سمیت ریوی و عوارض جانبی درمان چیست؟
آسیب به ریه ها سمیت ریوی نامیده می شود. مسمومیت ریه ممکن است کوتاه مدت یا دائمی باشد. اگر آسیب به ریه ها پس از گذشت زمان یا پس از رفع علت زمینه ای برطرف شود ،سمیت حاد ریه نامیده می شود. آسیبی که طولانی مدت یا دائمی باشد سمیت مزمن یا دیررس ریوی نامیده می شود.
آسیب ریه اغلب به صورت التهاب ظاهر می شود که به آن پنومونیت نیز می گویند. این التهاب عموماً روی سلول‌های پوشاننده آلوئول‌ها تأثیر می‌گذارد . آلوئول ها کیسه‌های کوچکی در ریه‌ها هستند که وظیفه تبادل اکسیژن هوا با دی اکسید کربن در خون را بر عهده دارند. التهاب این ساختارهای حساس باعث می شود تبادل گاز (اکسیژن و دی اکسید کربن) با کارایی کمتری انجام شود و میزان اکسیژنی که از هوا جذب می شود و به بدن می رسد کاهش یابد.
نوع دیگری از آسیب به ریه ها فیبروز است. فیبروز ریوی ایجاد بافت اسکار فیبری یا سفت در ریه ها است. بافت ریه معمولاً بسیار الاستیک است و با تنفس منبسط می شود تا فضای بیشتری برای هوا فراهم کند. بافت اسکار(فیبروز) خاصیت کشسانی ریه ها را کم می کند و مقدار هوایی را که می توانید به داخل ریه وارد کنید کاهش می دهد. فیبروز می تواند چندین ماه پس از بهبود پنومونیت و یا بدون هیچ گونه التهابی رخ دهد. فیبروز ممکن است پیشرونده باشد، به این معنی که با گذشت زمان بدتر می شود و ممکن است به یک عارضه طولانی مدت تبدیل شود.
علت مسمومیت ریه چیست؟
درمان هایی مانند جراحی، شیمی درمانی یا رادیوتراپی می تواند بر تنفس تأثیر بگذارد و مشکلاتی ایجاد کند. یکی از راه هایی که پرتودرمانی و داروهای شیمی درمانی به سلول ها آسیب می رساند، از طریق تشکیل رادیکال های آزاد است. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که در طی بسیاری از فرآیندهای طبیعی سلولی مثل سوخت و ساز و تولید انرژی که با اکسیژن سر و کار دارد، تشکیل می‌شوند. رادیکال های آزاد همچنین از قرار گرفتن در معرض عناصر موجود در محیط مانند دود تنباکو، پرتودرمانی و داروهای شیمی درمانی تشکیل می شوند. آسیب رادیکال های آزاد ناشی از پرتودرمانی و شیمی درمانی در ریه ها به دلیل غلظت بالای اکسیژن بدتر است.
هر داروی شیمی درمانی می تواند به ریه ها آسیب برساند. تابش اشعه به حفره قفسه سینه معمولاً باعث مسمومیت ریه می شود. سرطان هایی که ممکن است با پرتودرمانی به قفسه سینه درمان شوند عبارتند از سرطان سینه، سرطان ریه و لنفوم هوچکین. علائم ممکن است تا 2-3 ماه پس ازپایان پرتودرمانی رخ ندهد.
عمل جراحي
جراحی برای برداشتن بخشی از ریه، یک لوب ریه (لوبکتومی) یا یکی از ریه ها به طور کامل(پنمونکتومی)، می تواند بر تنفس شما تأثیر بگذارد.
اگر قرار است عمل جراحی برداشتن ریه انجام دهید، ممکن است نگران این باشید که بعد از عمل تنفس شما با مشکلات زیادی مواجه شود. همیشه اینطور نیست.
بسته به سلامت ریه ای که باقی مانده است، ممکن است همچنان بتوانید کاملاً طبیعی نفس بکشید. اگر قبل از عمل تنگی نفس داشته باشید ، احتمال دارد بعد از عمل مشکلات تنفس ادامه پیدا کند.
تعدادی از عوامل به پزشک کمک می کند تا تصمیم بگیرد که کدام نوع جراحی ریه برای شما بهتر است و آیا شما به اندازه کافی برای انجام جراحی آمادگی دارید یا خیر. آزمایشاتی به نام تست عملکرد ریه انجام خواهید داد. پزشک متخصص شما با برداشتن یک ریه به طور کامل موافقت نمی کند مگر اینکه مطمئن باشد که با داشتن یک ریه به مشکل بر نمی خورید.
داروهای سرطان
بلئومایسین
داروهای شیمی درمانی مانند بلئومایسین می تواند باعث التهاب ریه ها و تنگی نفس شود. این واکنش نادر است.
اگر درمان با بلئومایسین به مقدار زیاد باشد، می‌تواند باعث تنگی نفس دائمی ناشی از اسکار (فیبروز) در ریه شود. اما پزشکان از این عارضه ی جانبی طولانی مدت کاملا آگاه هستند و مراقب هستند که شما مقدار بیش از حد از این دارو دریافت نکنید.
اینترلوکین 2
درمان با داروی ایمونوتراپی اینترلوکین 2 (IL2 یا Aldesleukin) گاهی اوقات می تواند باعث نشت مایع از رگ های خونی کوچک بدن شما شود. این عارضه می تواند باعث شود:
مهم است که در صورت داشتن هر گونه تنگی نفس در هنگام درمان با اینترلوکین 2 فوراً به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
این عارضه جانبی در صورت تزریق زیر پوستی IL2 بسیار نادر است و تنها زمانی ممکن است رخ دهد که مقادیر زیاد دارو مستقیما به داخل خون تزریق شود، هرچند در این حالت هم زیاد رایج نیست.
سایر داروهای سرطان
سایر داروهای سرطان مانند ارلوتینیب و ریتوکسیماب می توانند باعث مشکلات ریوی منجر به تنگی نفس شوند. از پزشک خود بپرسید که آیا هر یک از داروهای سرطانی که دریافت می کنید می تواند باعث مشکلات ریوی شود یا خیر.
رادیوتراپی
رادیوتراپی یک درمان مفید برای سرطان ریه است، اما ریه ها به اشعه حساس هستند.
رادیوتراپی قفسه سینه می تواند باعث زخم یا التهاب بافت ریه شود و ممکن است مشکلات تنفسی را در فرد مبتلا به سرطان ریه بدتر کند.
احتمالا متوجه خواهید شد که تا چند هفته یا چند ماه پس از اتمام رادیوتراپی بیشتر دچار تنگی نفس هستید، اما درمانهایی برای این وضعیت وجود دارد.
علل ایجاد بیماری ریوی به غیر از درمان سرطان می تواند شامل موارد زیر باشد:
کم خونی، به این معنی که ریه ها گلبول های قرمز کافی برای رساندن اکسیژن به بدن ندارند،
یک بیماری غیر سرطانی ریه، مانند آسم، COPD یا آلرژی،
اضطراب و ترس از عود بیماری، تاثیرات احساسی و روانی طولانی مدت ناشی از ابتلا به سرطان، یا انواع دیگر استرس.
مشکلات قلبی؛ بیشتر مشکلات قلبی که باعث تنگی نفس می شوند به سرطان مربوط نیستند و به دلیل سایر علل پزشکی مانند نارسایی احتقانی قلب ایجاد می شوند و یا از عوارض جانبی درمان هستند.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض ریوی چگونه درمان می شود؟
در حالی که هیچ درمان خاصی برای برطرف کردن آسیب ریه وجود ندارد، پزشک شما ممکن است داروها یا درمان هایی را برای کمک به مدیریت علائم مسمومیت ریه تجویز کند.
کورتیکواستروئیدها: استروئیدها از طریق کاهش التهاب و تسکین سرفه و برخی دردهای مرتبط با آسیب ریوی عمل میکنند.
اکسیژن درمانی: پزشک می تواند بسته به شدت علائم و همچنین سطح فعالیت شما، اکسیژن مکمل تجویز کند. اکسیژن معمولاً توسط یک دستگاه تولید می‌شود و از طریق لوله‌ای که به گردن یا صورت خود می‌بندید، به شما می رسد. ممکن است از یک محفظه ی کوچک و قابل حمل استفاده شود که آن را با خود حمل می کنید یا روی چرخ دستی می چرخانید. برخی از بیماران ممکن است فقط در شب وهنگام خواب به اکسیژن نیاز داشته باشند. بیمارانی که بلئومایسین دریافت کرده‌اند، زمانی که به آنها غلظت بالایی از اکسیژن داده می‌شود، مثلا هنگام بیهوشی عمومی، بیشتر در معرض خطر آسیب ریه هستند.
داروهای مخدر: این داروها که ضد درد قوی هستند ،مرکز تنفس را در مغز آرام می کنند واحساس تنگی نفس را از بین می برند. نمونه ای از داروهای مخدر، مورفین است.
توانبخشی ریوی: برخی از کلینیک های پزشکی یا بیمارستان ها یک رویکرد چند رشته ای و کار تیمی را برای مدیریت آسیب ریوی ارائه می دهند. این برنامه ها شامل داروهای پزشکی، آموزش، حمایت عاطفی، ورزش، بازآموزی تنفس و مشاوره تغذیه است تا به شما کمک کند کنترل تنفس خود را به دست آورید و بالاترین عملکرد ممکن را بازیابی کنید.